به گزارش آدینه پرس به نقل از روابط عمومی وزارت عتف، دکتر حسین سیمایی صراف در نشست رؤسا و سرپرستان جدید دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در سالن شهدای جهاد علمی ستاد وزارت علوم با تشریح سیاست‌های کلان و برنامه‌های محوری این وزارتخانه، اظهار کرد: ما در گفتمان آموزش عالی و ارتباط با مخاطبان آن، تغییراتی اساسی ایجاد کرده‌ایم که این تغییر گفتمان، پیش از هر چیز، ناشی از ضرورتی است که ریشه در تحولات نسلی دارد.
وی ادامه داد: نسلی که امروز به‌عنوان دانشجو با آن مواجه هستیم، کاملاً با دوران دانشجویی ما متفاوت است. این نسل با عناوینی چون نسل Z، نسل اینترنت و نسل هوش مصنوعی شناخته می‌شود و طبیعتاً انتظارات متفاوتی نیز دارد.
دکتر سیمایی صراف با بیان اینکه نسل فعلی با نسل‌های پیشین، حتی تا نسل یک دهه پیش که ما تدریس می‌کردیم، متفاوت است، ما باید گفتمان خود را متناسب با این تحولات بازتعریف کنیم و از سوی دیگر با توجه به اینکه این گفتمان جدید بر پایه آموزه‌های اسلامی و اعتقادات عمیقی استوار است که به آن‌ها باور داریم. لذا از همان آغاز دوره جدید، تأکید ما بر پایه‌گذاری این رویکرد بود.
وی خاطرنشان کرد: یکی از اصولی که از همان روزهای ابتدایی آغاز دولت چهاردهم به‌عنوان ارکان اصلی این گفتمان معرفی کردم و در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها بر آن‌ها تأکید ورزیدم، عبارت است از «کرامت دانشگاهیان». ما به کرامت ذاتی انسان باور داریم و آن را یک اصل بنیادین در رفتار دانشگاهی می‌دانیم.
وی ادامه داد: «لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ» فقط یک شعار نیست و اگر شأن و شخصیت استاد و دانشجو خدشه‌دار شود، دیگر نمی‌توان از آن‌ها انتظار نقش‌آفرینی مفید، مؤثر و متعهد داشت. لذا احترام در دانشگاه، پایه هر نوع تحول علمی و فرهنگی است.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری یادآور شد: مؤلفه‌ی بعدی گفتمان جدید، مسئولیت اجتماعی دانشگاه است. این مفهوم از ارکان اساسی دانشگاه نسل چهارم محسوب می‌شود و باید به‌طور جدی به آن باز گردیم. البته اگرچه در کشور ما همواره با عناوین مختلف به این موضوع پرداخته شده، اما ما تلاش کرده‌ایم آن را با نام دقیق «مسئولیت اجتماعی» بازتعریف و تقویت کنیم.
وی با تأکید بر اینکه دانشگاه نباید نسبت به ذی‌نفعان خود اعم از دانشجو، کارمند، اعضای هیأت علمی، جامعه، نظام و حتی بشریت بی‌تفاوت باشد، گفت: دانشگاه باید نسبت به پیرامون خود احساس مسئولیت کرده و نباید از جامعه گسسته باشد و رابطه‌ی دانشگاه با صنعت، با اخلاق و با ارزش‌های اجتماعی باید حفظ شود. در واقع بی‌تفاوتی نسبت به مسائل اجتماعی، خلاف ذات دانشگاه است.
دکتر سیمایی صراف، بازگرداندن نشاط و امید به فضای دانشگاهی را سومین مؤلفه‌ی مورد تأکید وزارت برشمرد و تاکید کرد: دانشجوی ناامید، انسان خلاق و پویایی نخواهد بود و نمی‌تواند در جامعه اثربخش ظاهر شود.
وی گفت: چهارمین مؤلفه، پیشبرد توأمان علم، ایمان و عمل است. بطوریکه غایت ما از اسلامی شدن دانشگاه، دقیقا رسیدن به این سه ویژگی است و شکلی از ظاهرگرایی دینی بدون محتوای اعتقادی مد نظر نیست. لذا هدف ما از اسلامی شدن این نیست که فقط برخی شعائر رعایت شوند ولی ایمانی در دل‌ها نباشد. اگر ارزش‌های دینی و اخلاقی نهادینه نشود، اجرای شعائر کافی نخواهد بود.
دکتر سیمایی صراف در بخش دیگری از سخنان خود گفت: این اعتماد، برای ما یک سرمایه‌ی مهم است. وقتی جامعه دانشگاهی با دید مثبت به ما نگاه می‌کند، طبیعتاً مسئولیت ما سنگین‌تر می‌شود و من انتظار دارم این گفتمان، تنها به وزیر علوم یا وزارت علوم محدود نماند، بلکه به گفتمان مشترک همه دانشگاه‌ها تبدیل شود. همه ما باید در ترویج این رویکرد نقش داشته باشیم.
وی با بیان اینکه کرامت دانشگاهیان، مسئولیت اجتماعی، نشاط دانشجویان و پیوند علم و ایمان و عمل مؤلفه‌هایی نیستند که یک نفر به‌تنهایی بتواند تحقق‌شان بخشد و این یک تلاش جمعی است، خطاب به روسای دانشگاه های حاضر در این نشست گفت: یکی از اولویت‌های مهم ما، «برنامه‌محور بودن» مدیریت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌هاست. اداره‌ی صرف روزمره کافی نیست؛ مدیر ما باید نگاه بلندمدت و هدفمند داشته باشد. امروز هم هنوز به دلایل مختلف، ما در بسیاری از موارد، مبتنی بر برنامه حرکت نمی‌کنیم؛ اما اگر برنامه‌ای در کار نباشد، سلیقه جای قاعده را گرفته و نفوذ و چانه‌زنی جای ضابطه را خواهد گرفت.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اظهار کرد: در حال حاضر، ما چند برنامه مهم داریم که یکی از این برنامه‌ها، هفتم توسعه است و خواسته من این است که همه‌ی مدیران آموزش عالی، این برنامه را دقیق بخوانند. ما باید بدانیم این‌ها صرفا برنامه‌های وزارتخانه نیستند. وزارت علوم که خودش مرجعیت علمی ایجاد نمی‌کند یا دانشجوی بین‌الملل نمی‌گیرد. این مسئولیت‌ها بر دوش دانشگاه‌هاست.
وی افزود: وزارت علوم فقط نقش ستادی دارد و این احکام قانونی، در واقع احکام شما است. همان‌طور که ما را با برنامه ارزیابی می‌کنند، شما نیز با همین برنامه سنجیده خواهید شد.
دکتر سیمایی صراف ادامه داد: بر اساس همین برنامه، مشخص خواهد شد که مدیریت هر دانشگاه در چه جایگاهی از لحاظ مرجعیت علمی گرفته تا رتبه‌ی علمی کشور، جذب دانشجوی بین‌الملل، مهارت‌محوری و کیفیت آموزش قرار دارد.
وی افزود: موضوع بعدی، مسئله‌ی «ماموریت‌گرایی» دانشگاه‌ها است. این یکی از نکات بسیار مهمی است که رئیس‌جمهوری محترم نیز به‌شدت بر آن تأکید دارند و هر دانشگاه باید مأموریتی مشخص داشته باشد. دانشگاه‌های سطح یک یا دانشگاه‌های مراکز استان باید مأموریت‌های ملی را برعهده بگیرند. در حال حاضر، با سازمان برنامه و بودجه کشور در حال تفاهم بر سر 15 چالش بزرگ هستیم تا آن‌ها را بر اساس دستور رئیس‌جمهوری، به دانشگاه‌ها واگذار کنیم.
وی اظهار کرد: در سطح استان‌ها نیز دانشگاه‌ها باید مأموریت‌های استانی را دنبال کنند. این موضوع بستگی به تعامل مؤثر شما با سازمان برنامه استان و استانداری دارد و همان‌طور که پیش‌تر گفتم، مسئولیت اجتماعی دانشگاه دقیقاً در همین‌جا معنا پیدا می‌کند. دانشگاه نباید به محل تولید پایان‌نامه‌هایی تبدیل شود که در قفسه خاک می‌خورند. دانشگاه باید محلی برای حل مسئله باشد؛ جایی برای گشودن گرهی از مشکلات جامعه و مردم. دانشگاه مسئله‌محور، یعنی دانشگاهی زنده و پویا.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: یکی دیگر از سیاست‌های ما، توقف توسعه کمی و تمرکز بر کیفیت آموزش است. از همه‌ی مدیران می‌خواهم که به‌دنبال افزایش صرفاً عددی نباشند. چراکه دوره توسعه بی‌رویه کمی گذشته است و اکنون زمان توجه به کیفیت آموزش، پذیرش هدفمند و حفظ استانداردهای علمی است و همان‌طور که اشاره شد، باید نشاط را به دانشگاه برگردانیم. این کار در بسیاری از موارد با اقداماتی ساده و سنجیده قابل تحقق است.
وی افزود: یکی از اقدامات ساده اما مؤثر ما، مشارکت دادن استادان در اداره دانشگاه است. انتخاب رؤسای دانشکده‌ها با نظر استادان، نمونه‌ای از این رویکرد است. ما از آغاز این دوره گفتیم که مدل واحدی برای دانشگاه‌ها نداریم. هر دانشگاه بر اساس اقتضائات خود، شیوه‌ای را برای مشارکت استادان اتخاذ می‌کند.
دکتر سیمایی صراف افزود: در برخی دانشکده‌ها، تا ۸۰ درصد اعضای هیأت علمی در انتخابات داخلی شرکت کرده‌اند و فرد مورد نظر خود را با رأی مستقیم برگزیده‌اند. این امر بسیار ارزشمند است. وقتی استادان خودشان رئیس دانشکده را انتخاب می‌کنند، اولاً مشروعیت مدیریتی تضمین می‌شود و ثانیاً مسئولیت‌پذیری آن‌ها نسبت به مدیریت افزایش می‌یابد.
وی ادامه داد: اگر مشکلی در اداره دانشکده پیش بیاید، اعضا راحت‌تر می‌پذیرند و همراهی می‌کنند. چون خودشان در انتخاب نقش داشته‌اند. این تجربه، بسیار مؤثر بوده است. این مشارکت در مدیریت، بار مسئولیت رئیس دانشگاه را نیز کاهش می‌دهد. همه در عمل، سهمی در اداره دانشگاه خواهند داشت و این کمک بزرگی برای پویایی دانشگاه است.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: در حوزه دانشجویی نیز باید فضایی شاد و پویا فراهم کنیم. توسعه فعالیت‌های فرهنگی واقعی، نه ظاهری، یکی از راهکارهای مؤثر برای ایجاد نشاط در دانشگاه است. فرهنگ مورد نظر ما، کار شکلی نیست. ما به شعائر دینی احترام می‌گذاریم و آن‌ها را ترویج می‌کنیم، اما کار فرهنگی را محدود به ظواهر نمی‌دانیم.
وی افزود: دانشجویان امروزه برای یادگیری مهارت گفت‌وگو، سواد روایت یا تفکر انتقادی، هزینه می‌کنند و در کارگاه‌های بیرون از دانشگاه شرکت می‌کنند. این نوعی از فعالیت فرهنگی است. اگر دانشجوی ما نقاد و متفکر نباشد، تبدیل به نقال می‌شود و هرچه شنید، بی‌فکر و بی‌تحلیل، نقل می‌کند. در عصر هوش مصنوعی، این رویکرد دیگر پاسخ‌گو نیست.
دکتر سیمایی صراف تاکید کرد: دانشگاهی که دانشجو را تنها با انباشتن اطلاعات تربیت کند، دیگر موفق نخواهد بود. باید دانشجویان ما به مهارت تحلیل علمی و تفکر عمیق مجهز شوند. ما به فعالیت‌های فرهنگی باور داریم و حتی منابع مالی آن را از بخش‌های دیگر تأمین می‌کنیم. چون معتقدیم فرهنگ، به دانشگاه مصونیت و تحرک می‌دهد.
وی، در ادامه در خصوص روند جذب هیأت علمی در دانشگاه‌ها نیز گفت: در حوزه جذب اعضای هیأت علمی، باید بهترین‌ها را انتخاب کنیم. جذب، یکی از گلوگاه‌های حیثیتی و کیفی دانشگاه است و باید با دقت و سرعت پیگیری شود. در برخی موارد، روند جذب یک عضو هیأت علمی دو سال طول کشیده و در همین زمان، فرد در خارج از کشور جذب و حتی ارتقاء یافته است. این رویه باید اصلاح شود.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: ما باید کاری کنیم که دانشگاه همچنان انتخاب اول نخبگان باشد. حتی به مهاجرت معکوس هم بیندیشیم. در برخی موارد، بازگشت استادان خارج‌رفته را شاهد بودیم. موضوع مسکن دانشگاهیان، از استادان تا کارکنان، یکی از اولویت‌های ما است. زمین در اختیار دانشگاه‌ها هست؛ باید فرآیند تأمین مسکن با سرعت پیگیری شود. البته برخی دانشگاه‌ها هنوز شروع نکرده‌اند، برخی دیگر مراحل اداری را تا پایان رسانده‌اند.
وی اظهار کرد: در کنار آن، تأمین امنیت دانشگاه نیز اهمیت زیادی دارد. گرچه عوامل بیرونی در اختیار ما نیست، اما مسئولیت آن متوجه ماست و باید تدابیری بیندیشیم. تشکیل ستاد ویژه، تقویت نگهبانی، افزایش گشت‌های انتظامی، و تأمین روشنایی فضاهای مهم، اقداماتی است که می‌توانیم انجام دهیم تا از بحران‌ها پیشگیری شود.
وزیر علوم گفت: با ارتباط مستمر و عاطفی با دانشجویان می‌توانیم فضای دانشگاه را کنترل و آرام نگه داریم. حتی اگر کاری از دست‌مان برنیاید، نباید بی‌تفاوت بمانیم. سرکشی به خوابگاه‌ها، از برنامه‌های منظم ماست و تأکید دارم رؤسای دانشگاه‌ها آن را جدی بگیرند.
دکتر سیمایی افزود: سیاست‌گذاری در حوزه دانشجویان بین‌الملل، از اولویت‌های مهم ما است. همچنین اقتصاد دانشگاه، با هدف کاهش وابستگی به بودجه دولت، در حال بازطراحی است. ما «میز اقتصاد دانشگاه» را در وزارت علوم تشکیل داده‌ایم. برخلاف تصور، یک پست فانتزی نیست و تا کنون نتایج مؤثری داشته است.وی اظهار داشت: باید با خلاقیت و استفاده از ظرفیت‌های بیرونی، منابع غیردولتی جذب کنیم. دانشگاه باید یاد بگیرد مستقل‌تر بیندیشد و عمل کند.
وزیر علوم در بخش پایانی سخنان خود گفت: در پایان، توصیه‌ام به مدیران دانشگاه‌ها این است که به دانش و تجربه‌ی شفاهی خود اکتفا نکنند. دانشگاه‌داری نیاز به مطالعه‌ی مداوم و یادگیری پیوسته دارد.
