مسجدی که قبل از کشف آمریکا ساخته شد

۵۶۰ سالگی فیروزه اسلام ،مسجد کبود تبریز
●دعوت یونسکو ازگردشگران ملل برای دیدن شاهکار جهانی مسجد کبود تبریز
●گوی مسجد در فهرست ۱۰ مسجد زیبا وبی نظیر دنیای اسلام

آدینه پرس:  امروز در تالار موزه آذربایجان ، ۵۶۰ سالگی ساخت مسجد 《گوی مسجد》 یا مسجد کبود و یا عمارت مظفریه تبریز گرامی داشته می شود.این مسجد یکی از ۱۰ مسجد زیبای دنیاست که در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. و علاوه بر آن یونسکو بدلیل اینکه این مسجد یکی از شاهکارهای نبوغ و خلاقیت انسان ها است و معماری عالی و اهمیت و ارزش زیادی از جهات مختلف راداراست آنرا بعنوان یک شاهکار عالی به ثبت جهانی رسانده و از گردشگران ملل خواسته که در سفر به شهر کهن تبریز از آن نیزدیدن کنند. مسجد کبود توسط سلطان جهانشاه حاکم مقتدر قره قویونلوها که سنی مذهب بود در سال ۸۴۵ ه.ش یعنی ۵۶۰ سال پیش احداث شده است.که در زلزله ۱۱۵۸ تبریز آسیب جدی دید و تا سال ۱۳۱۸ به حالت مخروبه بود که باز سازی آن در زمان رضا شاه شروع و در سال ۱۳۵۵ زمان محمد رضا شاه پایان یافت.
رنگ لاجوردی و نگاره های ظریف اسلیمی و کاشی‌های معرق و بی نظیر بکار رفته در آن برجسته‌ترین نشانه آن است که شهرتی عالمگیر یافته وبه دلیل فراوانی این رنگ، مسجد کبود به «فیروزه اسلام» اشتهار داشته و ساخت و تکمیل آن ۳۰ سال طول کشیده است.
مسجد کبود تبریز بر اساس سبک معماری آذری است. یکی از ویژگی‌های بارز این سبک، ساخت ساقه یا گلوگاه بین فضای گنبد و گنبدخانه، ایجاد سطوح ناصاف در بنا و استفاده از کاشی‌های معرق آبی رنگ است.
به خاطر وجود ملحقات زیاد مانند خانقاه، صحن، عبادتگاه، کتابخانه، قرائت‌خانه و حوضخانه، مساحت مسجد بیشتر بود . در سقف مسجد، با ترکیب طلا و لاجورد، یکی از آثار بی‌نظیر مربوط به تزئینات داخلی بناهای اسلامی است که در بخش های مختلف داخل و خارج از آن آیات کتاب نور با خط خوشنویسان بنام وقت مکتب هنری تبریز بر دیوارهای آن نقش بسته است. شبستان کوچک مسجد که در آن سردابی با دو آرامگاه به چشم می‌خورد. به عقیده مورخان این دو آرامگاه به جهانشاه و همسر وی تعلق دارد.
در ساخت بنا سنگ‌های نادر و موزونی کار شده ومسجد صحنی دقیق مربعی دارد که در آن، آجرها با نوارهای گچی ماهرانه بندکشی شده‌اند. این صحن مربعی‌شکل حوضی در میانه خود دارد. در اطراف آن نیز فضاهایی مسقف تعبیه شده که می گویند هم پناهگاه مستمندان و هم استراحت‌گاه مردم بود.
محاسبات ظریف و دقیقی دارد که نشانگر مشارکت هندسه دانان و ریاضی دانان و معماران ماهری در بنای آن است. که انجام آن توسط معماران آن دوره، بسیار استادانه ،دقیق،با محاسبات ریاضی و دستان هنرمندانه بوده است.
در محراب دیدنی مسجد، کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری زیبایی با طرح‌های اسلیمی و به رنگ‌های فیروزه‌ای، لاجوردی، سفید و طلایی به چشم می‌خورد که بر غنای زیبایی و چشم نوازی و شکوه آن می افزاید.جالب اینکه وقتی پادشاه ترکمانان بمناسبت یکی از اعیاد اسلامی سفره های ناهار در صحن های داخلی و بیرونی پهن کرده بود کاروانیان فرنگی که از ایپک یولی در شمال مسجد از غرب به شرق می رفتند از مهاجرت اروپاییان ثروتمند و بردگان آفریکا به قاره جدید آمریکا خبر می دادند.هنوز نواقصاتی در بخش های مختلف این مجموعه ارزشمند تاریخی دیده می شود که امید است متولیان امور برای غنا و زیبایی آن همت بیشتر کنند و این شاهکار زیبا را مجلل تر و آبادتر از گذشته برای بازدید گردشگران داخلی وخارجی مهیا سازند.
● محمدفرج‌پورباسمنجی
عضو خانه توسعه آذربایجان