در جوامع و کشورهای پیشرفته جهان معمولا همزمان با گسترش و پیشرفت شهر، خدمات ارائه شده به شهروندان نیز در کنار آن بیشتر، بهتر و پیشرفته تر می شود. ولی متاسفانه در کشور های جهان سوم پیشرفت و خدمات هیچ توازن و سنخیتی با هم ندارند و هر بخش، مجزا به کار خود ادامه می دهد و سطوح پیشرفت هر بخش متفاوت است.
سیستم حمل و نقل عمومی در بسیاری از کشورها و شهرهای بزرگ جزو مهمترین بخش های خدمات شهری آن محل محسوب می شود که مسئولین و دست اندرکاران هر شهر روز به روز در جهت بهتر نمودن کیفیت و کمیت خدمات ارائه شده به شهروندان تلاش می کنند.
ولی می توان گفت که سیستم حمل و نقل عمومی شهر تبریز، جزو ضعیف ترین و کم بازده ترین واحد های خدمات شهری تبریز به حساب می آید.
خدمات ارائه شده در سیستم حمل و نقل عمومی در شهر تبریز هم از لحاظ کیفیت و هم لحاظ کمیت به جای پیشرفت روز به روز در حال عقب گرد و پس روی می باشد و این نشان می دهد که این قسمت از خدمات شهری جزو اولویت های مسئولین شهری و به خصوص شهرداری تبریز نمی باشد و تمامی حرف ها و سخنرانی ها در محافل و مجالس در حد شعار و حرف می باشد.
سیستم ناوگان حمل و نقل عمومی شهر تبریز را می توان به سه بخش شرکت واحد اتوبوس رانی ، سازمان تاکسی رانی و سازمان مترو تقسیم نمود که در هم سه بخش ضعف های زیادی وجود دارد.
با توجه به شرایط اجتماعی فرهنگی و بافت شهری تبریز ، بیشترین بار حمل و نقل عمومی بر عهده شرکت اتوبوس رانی می باشد ولی می توان گفت ضعیف ترین واحد حمل و نقل عمومی نیز همین واحد می باشد.
حمل و نقل اتوبوس رانی تبریز هم از لحاظ کیفیت هم از لحاظ کمیت در رده های بسیار پایین تر از حد نرمال قرار دارد و در شرایط عادی شهر برای استفاده از این سیستم با توجه به کمبود تعداد اتوبوس های هر خط ، شهروندان بیش از نیم ساعت و حتی گاها بیشتر از این زمان در ایستگاه ها در انتظار اتوبوس می مانند تا از یک محل به محل مورد نظر خود انتقال پیدا کنند. به این شرایط کیفیت پایین اتوبوس ها را نیز باید اضافه کرد که در شرایط نامناسب مانند برف و باران کیفیت خدمات ارائه بسیار پایین تر می آید و زمان انتظارها برای آمدن اتوبوس ها بسیار زیاد تر شده و کیفیت خدمات نیز کمتر می شود.
با توجه به تعداد کم اتوبوس و فاصله زمانی حرکت هر اتوبوس از ایستگاه مبدا در زمان های اوج رفت آمد در ظهر و عصر ، گاها آنقدر ازدهام مسافر وجود دارد که بعد از چند ایستگاه اولیه ، ظرفیت اتوبوس به کلی پر می شود و دیگر برای سوار شدن مسافران در ایستگاه های بعدی ظرفیتی باقی نمی ماند.
به جد می توان گفت که این نوع سوار و پیاده شدن شهروندان از اتوبوس و نوع استفاده از آن در شان و منزلت مردم تبریز نیست و باعث ناراحتی و نارضایتی در شهروندان می شود.
همه ما تبریز را به عنوان شهر اولین ها معرفی می کنیم و به این نکته افتخار می کنیم ولی همه ما می دانیم که این امر در سال های اخیر در حد حرف و شعار مانده و دیگر چیزی از شهر اولین ها نمانده است.
سیستم حمل و نقل عمومی شهر تبریز جزو اولین ها در ایران محسوب می شود ولی علی رغم این موضوع شاید در حال حاضر جزو ضعیف ترین حمل نقل عمومی در بین کلانشهر های ایران محسوب می شود.
عدم نظارت کافی ، عدم توجه به بهبود خدمات ، عدم افزایش تعداد اتوبوس ها هم زمان با افزایش جمعیت و بسیاری از مشکلات دیگر که از ضعف مدیریت شهری تبریز در سال های اخیر نشات می گیرد با به وجود آمدن این سیستم ضعیف و کم بازده حمل نقل شده که روز به روز هم باعث نارضایتی بیشتر شهروندان می شود و خواهد شد.
در کنار این سیستم ضعیف، شعارهایی در چند سال اخیر از طرف مسئولین در زمینه عدم استفاده از خودرو شخصی و استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی برای کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت داده می شود، در حد حرف و شعار می ماند چرا که شهروندان تمایلی به استفاده از اتوبوس ندارند که هم باعث اتلاف بیش از حد وقت و انرژی آنها می شود و هم کیفیت خود اتوبوس ها و گاها رفتار نامناسب برخی راننده ها باعث اعصاب خردی و ایجاد استرس در جامعه می شود و هم با توجه به اذهام و فشردگی جمعیت و عدم تهویه مناسب داخل اتوبوس ها خصوصا در فصول سرد سال ، باعث کسترش انواع بیماری های ویروسی در جامعه می شود.
مجموعه این عوامل و مشکلات باعث عدم تمایل و رغبت شهروندان به استفاده از این بخش از سیستم حمل و نقل عمومی در شهر تبریز شده است.
شاید اگر مدیران ارشد شهری توجه بیشتری به بهبود کیفیت این بخش از خدمات شهری می کردند، هم از بار ترافیکی شهر در بسیاری از نقاط کاسته می شد و هم از لحاظ کاهش آلودگی هوا و کاهش مصرف سوخت در شرایط بهتری بودیم.
قطعا سرمایه گذاری دولت در این بخش در طولانی مدت باعث کاهش سایر هزینه ها از جمله هزینه های مصرف سوخت ، هزینه های مقابله با آلودگی هوا و هزینه های درمانی و بسیاری دیگر از هزینه های انجام شده برای رفع مشکلات ناشی از عدم توجه به این بخش خواهد شد و این به نفع دولت ها و شهروندان است.
امیدواریم مسیولین و دولت مردان استان توجه بیشتری به این قسمت از خدمات شهری داشته باشند که هر چه قدر هم هزینه در این بخش انجام شود به سود کشور و اقتصاد است و هزینه محسوب نمی شود و چیزی جز سود نخواهد داشت.
از: محمد نامور